Les Enrages (Οι «Λυσσασμένοι»)

Του Πετρου Mαρτινιδη*, από την Καθημερινή.

«Τη λέξη enrages την είχε χρησιμοποιήσει πρώτος κατά των ακραίων της Γαλλικής Επανάστασης ο Μαρά, ακραίος κι αυτός, που είχε δει να επιχειρούν να τον ξεπερνούν άλλοι, στον δρόμο που δεν έχει τέλος.»

Π. Κανελλοπουλος
Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος (τ. 13, σελ. 187)

Τους έχουν όλες οι περίοδοι κοινωνικών συγκρούσεων. Κι ενώ αυτοανακηρύσσονται πρωτοπορία του δρόμου προς τη λύση καταλήγουν, πάντα, κορυφαίο εμπόδιό της.

Στη Γαλλική Επανάσταση, τοποθετώντας τους εαυτούς τους αριστερά των Ιακωβίνων του Ροβεσπιέρου, ζητώντας διαρκώς εκτελέσεις και φτάνοντας να ζητούν και την κατεδάφιση των πόλεων, για μια επιστροφή στην αγροτική αθωότητα, οι «Λυσσασμένοι» ανέστειλαν την επικράτηση των δημοκρατικών ιδεωδών του Διαφωτισμού όσο την ανέστειλαν και οι συνωμοσίες των βασιλοφρόνων για την παλινόρθωση της μοναρχίας. Ακόμη πιο χαρακτηριστικά, στην Ουκρανία της δεκαετίας 1931-41, ο εβραϊκός πληθυσμός αποδεκατίστηκε από τoν καλοπροαίρετο ολοκληρωτισμό των Μπολσεβίκων όπως, στη συνέχεια, εξοντώθηκε από τον κτηνώδη ολοκληρωτισμό των Ναζί. Η διαφορά ήταν πως οι μεν χαρακτήριζαν τα θύματά τους «κουλάκους» και τα άφηναν να λιμοκτονήσουν, ενώ στους δε αρκούσε το ότι ήταν Εβραίοι για να τους εκτελούν μαζικά έξω από τα χωριά τους.

Οσο και αν καταγγέλλεται ως «ανιστόρητη», η θεωρία των άκρων διαθέτει, αλίμονο, και Ιστορία και τεκμήρια. Το χειρότερο είναι ότι διαθέτει επίσης νέους που, σήμερα ακόμη, αρνούνται να αντιληφθούν τις φανερές συγγένειες του ιδεολογικού τους ενθουσιασμού με την ιδεολογία της θηριωδίας. Κυρίως, δεν αντιλαμβάνονται ότι ιδεολογία είναι εκείνο που σκέπτεται για λογαριασμό μας, και ο τυφλός ενστερνισμός της μόνο σε αγριότητα αγέλης οδηγεί.

Πριν από μερικές μέρες, οι πιο δραστήριοι από τους αριστερούς φοιτητές της Σχολής μου (αυτοί μιας Εξαιρετικά Ασυνάρτητης Αριστερής Κίνησης), μου έδωσαν τη «φιλική συμβουλή» να τα μαζεύω και να φύγω από το ΑΠΘ, επειδή διαφωνώ με τις απόψεις τους περί καταλήψεων. Αρνούμενοι να συνειδητοποιήσουν ότι και ο Χίτλερ, στα πρώτα χρόνια της εξουσίας του, «φιλική συμβουλή» έδινε στους Εβραίους να τα μαζεύουν και να φεύγουν από τη Γερμανία, για να μη μολύνουν την καθαρότητα των Αρίων. Ευτυχώς για μένα, η κρίσιμη διαφορά αυτών των φοιτητών από τους ρητά χιτλερικούς χρυσαυγίτες είναι ότι εκείνοι θα με είχαν ήδη δείρει, ενώ οι «συριζαυγίτες», όπως τους ονόμασα (βλ. «Καθημερινή» 25/10/12), περιορίζονται σε «φιλικές» παροτρύνσεις, προς το παρόν. Το ότι, κατά τα άλλα, ολοκληρωτισμός και μισαλλοδοξία παραμένουν κοινά δεν τους προβληματίζει διόλου.

Οπως δεν τους προβληματίζει το ότι όλη η χώρα αντιμετωπίζει οικονομική κρίση και όλα τα πανεπιστήμια πάσχουν από την υποχρηματοδότηση, μα μόνο το ΑΠΘ έχει μετατραπεί σε φρικτή χωματερή. Δεν αποκλείεται, βέβαια, το πράγμα να οφείλεται και στο ότι εκτός από περισσότερους «enrages», μεταξύ φοιτητών και διδασκόντων, το ΑΠΘ διαθέτει και τον πιο μαχητικό πρύτανη. (Εναν πρύτανη που ποζάρει πίσω από τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης, σε κάθε επίσκεψη του τελευταίου στη Θεσσαλονίκη, περίπου όπως τα εικονίσματα που διακρίνονται ως φόντο συντηρητικών πολιτικών, όποτε αυτοί δίνουν τηλεοπτικές συνεντεύξεις από τα γραφεία τους).

Στους δικούς μου νεανικούς, ιδεολογικούς ενθουσιασμούς είχα σχηματίσει την εντύπωση ότι Αριστερά σημαίνει αμφισβήτηση κάθε καταπίεσης, όχι καταπίεση κάθε αντίθετης γνώμης. Σε αυτό το πλαίσιο, θεωρούσα και θεωρώ αριστερό όποιον στηλιτεύει, λ. χ., την κοινωνική αναλγησία, την αγυρτεία, τον ανορθολογισμό, την αμορφωσιά, τις στρατιωτικές παρελάσεις, την υποδοχή του «αγίου φωτός» με τιμές αρχηγού κράτους ή τους χοντροκομμένους αστεϊσμούς του Λάκη Λαζόπουλου. Οχι εκείνον που εννοεί να ασκήσει μια άλλου είδους αναλγησία, να καταβαραθρώσει τον ορθολογισμό, να εγκωμιάσει την αμορφωσιά, να οργανώσει λαϊκές παρελάσεις και να κάψει στην πυρά όσους αρνούνται να προσηλυτιστούν στη μυστηριώδη ιερότητα ενός αδιευκρίνιστου «κινήματος».

Το ποια είναι η «ταξική κοινωνία» των ημερών μας και τι σημαίνει, πλέον, «ταξικός εχθρός» συνιστούν δυσεπίλυτα ζητήματα. Η βλακεία, ωστόσο, ήταν και παραμένει κορυφαίος εχθρός για όλη την ανθρωπότητα. Κι όταν συνδυάζεται με έναν λυσσώδη ακτιβισμό, το τελευταίο στο οποίο μπορεί να οδηγήσει είναι σε κοινωνίες ευημερίας και δικαιοσύνης. Εάν απομείνουν στους δρόμους μόνο χρυσαυγίτες που θα μακελεύονται με ποικίλες συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ, τη μεριά του ΣΥΡΙΖΑ θα επιλέξω, ασφαλώς, αλλά δεν θα πρόκειται για επιλογή. Για μια μορφή αυτοχειρίας θα πρόκειται.

* Ο κ. Πέτρος Μαρτινίδης είναι καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ και συγγραφέας.