Η ελληνική αρρώστια του οικονομικού εθνικισμού

Γιατί στην Ελλάδα επικρατεί οικονομικός μεσαίωνας;

Του Παναγιώτη Αποστολόπουλου Πέρρου

Αυτή τη στιγμή κυριαρχεί στην Ελλάδα το ρεύμα του οικονομικού εθνικισμού. Τόσο οι ιδεοληπτικοί μαρξιστικών θεωριών που βρίσκονται διάσπαρτοι σε κυβέρνηση και μικρά κόμματα, όσο και η λαϊκή δεξιά «των νοικοκυραίων» της ΝΔ που ανησυχεί για τον «αφελληνισμό» των εγχώριων κεφαλαίων, ισχυρίζονται πάνω κάτω τα εξής: ότι πρέπει να επιδοτηθεί εθνική βιομηχανία, να περιοριστούν στο ελάχιστο οι εισαγωγές και να είμαστε «αυτάρκεις» σε προϊόντα και υπηρεσίες, να στηρίζουμε την ελληνική παραγωγή έναντι της αλλοδαπής ανεξαρτήτως ποιοτικών κριτηρίων και να βάλουμε φραγμούς σε ξένα συμφέροντα που απειλούν ή επιβουλεύονται τον εθνικό μας πλούτο.

Όλες οι παραπάνω τάσεις υπονοούν ότι τα κεφάλαια έχουν χρώμα και ότι πίσω από κάθε κεφάλαιο κρύβεται ένα απώτερο πολιτικό και εθνικό συμφέρον. Αυτό αποτελεί τη θεωρία του οιικονομικού εθνικισμού, της λεγόμενης «εμποροκρατίας» ή «μερκαντιλισμού». Αυτό το οικονομικό ρεύμα άνθισε στην Ευρώπη τον 16ο και 17ο αιώνα. Υπήρξε κατάλοιπο ολοκληρωτικών και αποικιοκρατικών καθεστώτων, κυρίως μοναρχικών. Αυτά τα καθεστώτα πίστευαν ότι με το να προστατεύουν με αυστηρούς κανόνες την εμπορική δραστηριότητα ευνοώντας την εθνική παραγωγή, επικρατούν στην ουσία έναντι άλλων κρατών.

Αυτή η οικονομική θεωρία αποδείχτηκε αρκετά καταστροφική γιατί περιχαράκωνε το κάθε κράτος στον εαυτό του και αύξανε τις πιθανότητες πολεμικών συρράξεων με απρόβλεπτες συνέπειες: ο καθένας ενδιαφερόταν να έχει αυτάρκεια με το ζόρι, ακόμη και αν υπήρχαν έκδηλες ελλείψεις σε ποσότητα και ποιότητα εγχώριων προϊόντων και υπηρεσιών. Παράλληλα εντεινόταν το πρόβλημα της μισαλλοδοξίας και του ρατσισμού ακόμη και στις απλές οικονομικές συναλλαγές: κάποιος εισαγωγέας αντιμετωπιζόταν ως προδότης και εθνικός κίνδυνος αφού διέρρεε εθνικούς πόρους στο εξωτερικό.

Το παραπάνω κλίμα διαλύθηκε από τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό και το ρεύμα του οικονομικού φιλελευθερισμού. Επικράτησε η ιδέα πως πρέπει να υπάρχει απόλυτη ελευθερία στη διακίνηση προϊόντων, υπηρεσιών και ανθρώπινου εργασιακού δυναμικού. Έτσι επιτυγχάνεται διεθνής ομαλότητα και φιλικές, ειρηνικές διακρατικές σχέσεις: το ένα κράτος στηρίζεται στο άλλο και υπάρχει αλληλοσυμπλήρωση στη διεθνή οικονομική κοινότητα: κάποιος που παράγει λάδι αλλά όχι πατάτες, εισάγει πατάτες και εξάγει λάδι. Άλλωστε λόγω τοπικής ιδιομορφίας, θεσμών και πολιτισμικής παράδοσης, κανένα κράτος δεν μπορεί να παράγει τα πάντα, σε απόλυτη επάρκεια και ποιότητα για όλους τους πολίτες του.

Το σύγχρονο ελληνικό πρόβλημα δεν είναι ότι η χώρα μας δεν είναι αυτάρκης. Δεν θα μπορούσε άλλωστε να είναι. Το σημαντικότερο πρόβλημα είναι ότι η Ελλάδα δεν αποτελεί σημαντική παραγωγική δύναμη συνολικά, σχεδόν σε κανένα τομέα της ανθρώπινης δράσης. Έτσι αδυνατεί να σταθεί στο διεθνές συνεργατικό οικονομικό περιβάλλον του ελεύθερου ανταγωνισμού. Έτσι αρκείται στο να καταναλώνει, και μάλιστα με δανεικά.Το 60% του ΑΕΠ της αποτελεί έξοδα της κρατικής μηχανής και του δημοσίου. Το υπόλοιπο 40% περιορίζεται σε μικρές παραγωγικές κλίμακες με μικρή συναλλακτική δραστηριότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η λεγόμενη «ναυαρχίδα» του τουρισμού μας. Σε απόλυτα μεγέθη, η χώρα μας συνολικά, δέχεται τόσο αριθμό τουριστών όσο μια πόλη της Ιταλίας, η Βενετία. Αν ο τουρισμός αποτελεί «ναυαρχίδα» της οικονομίας μας, φανταζόμαστε τι επικρατεί στους άλλους τομείς.

Επομένως το πρόβλημα δεν είναι ότι αγοράζουμε ξένα προϊόντα. Ούτε ότι στη χώρα μας δραστηριοποιούνται ξένα κεφάλαια και ξένες εταιρείες. Αποτελεί μάλιστα καθήκον μας να υποστηρίζουμε τα ποιοτικά και συμφέροντα προϊόντα ανεξαρτήτως εθνικής προέλευσης. Το πρόβλημά μας είναι ότι στην ελεύθερη διεθνή αγορά, δύσκολα βρίσκεις κάποιον ξένο να χρειάζεται κάτι ελληνικό. Είτε επειδή η ελληνική παραγωγή είναι διεθνώς ανύπαρκτη, είτε επειδή η σχέση απόδοσης-τιμής των ελληνικών προϊόντων δεν είναι ιδιαίτερα δελεαστική. Η λύση λοιπόν δεν είναι να εμποδίσουμε τα «ξένα συμφέροντα» στην Ελλάδα και να σπρώξουμε με το ζόρι τα ελληνικά, αλλά να αφήσουμε την ιδιωτική πρωτοβουλία να ανασάνει και να βελτιώσει τόσο την παραγωγική ποικιλία της, όσο και τη σχέση απόδοσης τιμής της παραγωγής της. Αυτό, με τους τρέχοντες όρους της υπερφορολόγησης και του κρατικού τέρατος που συντηρεί η ιδιωτική οικονομία στις πλάτες της, είναι παντελώς ανέφικτο.

Το λυπηρό σήμερα είναι ότι τα ρεύματα του οικονομικού προστατευτισμού αποτελούν συντριπτική πλειοψηφία στο ελληνικό κοινοβούλιο. Βλέπουν την οικονομική δραστηριότητα με καχυποψία, χρωματίζοντάς την ηθικά και εθνικά. Ακόμη και άνθρωποι που θεωρητικά έχουν σπουδάσει στο εξωτερικό, δεν μπορούν να απαλλαγούν από τις προσωπικές τους λαϊκίστικες ιδεοληψίες.

Εμείς είμαστε σε θέση να απαλλαγούμε από αυτούς τους ξενοφοβικούς ιδεοληπτικούς πολιτικούς;