Του Γιάγκου Ανδρεάδη*, από την εφημερίδα των συντακτών
Στα όσα συνέβησαν στο Μέγαρο Μουσικής, στη βράβευση του Σάκη Ρουβά και την καταγγελία/άρνηση βράβευσης από τη Χρυσούλα Διαβάτη, κάποιοι εντόπισαν το σκάνδαλο και κάποιοι άλλοι την ευκαιρία για σκανδαλοθηρία. Στην πραγματικότητα αυτό που κυριαρχεί –ή μάλλον θα έπρεπε να κυριαρχήσει– είναι η αγωνία για το θέατρο και τον πολιτισμό μας.
Ξεκινώ διαφωνώντας με τις καταγγελίες και τις λοιδορίες που στόχευσαν τον βραβευθέντα καλλιτέχνη και την παράσταση. Κάθε ηθοποιός έχει δικαίωμα να δοκιμάζει τις δυνάμεις του στο κλασικό ρεπερτόριο και κάθε σκηνοθέτης να επιλέγει ηθοποιούς από όποιο χώρο, περιλαμβανομένης και της σόου μπιζ. Το έκανε, τηρουμένων των αναλογιών, επανειλημμένα ο Βολανάκης, όταν εμπιστεύτηκε μεταξύ άλλων τον Παράβα, τον Γκιωνάκη και τη Βουγιουκλάκη. Με δύο αστερίσκους: Οτι οι σημαντικοί αυτοί καλλιτέχνες -έστω και αν ήταν για άλλους λόγους διάσημοι- είχαν σπουδές και πορεία στο θέατρο. Και ότι τότε απουσίαζαν οι μάνατζερ και λοιποί «θεατρικοί» παράγοντες. Αν λοιπόν υπάρχει σκάνδαλο, αυτό επικεντρώνεται σε ένα και μόνον πράγμα: σε μια βράβευση που κάνει ίσως κακό και στον ίδιο που άκαιρα και πρόωρα τη δέχτηκε, αλλά πρωτίστως στο θέατρο, στις θεατρικές σπουδές και τελικά στην κοινωνία μας.
Το γεγονός συνιστά σαφώς τεκμήριο βαθιάς ποιοτικής και ηθικής κρίσης της κριτικής –ή πιο ορθά αρκετών κριτικών–, της αρχαιογνωσίας και της παιδείας στον τόπο μας και διεθνώς. Το να καταγγείλει ωστόσο απλώς κανείς πρόσωπα και μεθοδεύσεις απαιτεί παρρησία, αλλά δεν λύνει πολλά. Και αυτό διότι είναι σωστή η παλιά διατύπωση ότι τα στραβά ανθούν περισσότερο και ευκολότερα εκεί όπου λείπει η γνώση. Εξηγούμαι.
Από περισσότερες πλευρές -και από την κ. Διαβάτη εντελώς πρόσφατα- υπογραμμίστηκε κατά καιρούς ότι η Ελλάδα χρειάζεται μια Ακαδημία Αρχαίου Δράματος. Ορθά. Θα ήταν όμως καλό να προσθέσουμε ότι τη γνώση δεν την παράγουν αυτομάτως οι θεσμοί. Υπάρχουν κάποιοι που διδάχτηκαν στις πρόβες με άξιους δασκάλους και σε καφενεία της Αθήνας, όπως του Λουμίδη, του Πικαντίλυ και του Φλόκα, όσα και σε μεγάλες θεατρικές και θεωρητικές σχολές της Ευρώπης. Αυτό που μας λείπει λοιπόν είναι πρώτα η γνώση και ο σεβασμός στη γνώση, ερευνητική και δημιουργική, και παράλληλα ο θεσμός.
Μιλώ πρωτίστως για γνώση στον ενικό. Και η γνώση αφορά το μυαλό, την ψυχή και το σώμα, την επιστήμη όσο και τη δημιουργία, σε πρωτότυπες και αναγκαίες συνθέσεις. Η Ελλάδα έχει πρόβλημα με τη θεωρητική ανάγνωση του αρχαίου δράματος. Υπάρχουν λαμπεροί και πρωτότυποι διανοητές και ερευνητές, από τον Σηφάκη μέχρι τον Καστοριάδη και άλλους, αλλά ο στοχασμός και η έρευνά τους κινούνται εν πολλοίς εν κενώ διότι και εδώ εκτιμάται το κακοχωνεμένο εισαγόμενο και όχι η πρωτότυπη παραγωγή. Ακόμα μεγαλύτερο είναι το κενό στην εκπαίδευση.
Τα περισσότερα βιβλία της Μέσης Βαθμίδας για την αρχαιότητα και το δράμα είναι φτωχά σε γνώση και γεμάτα αχώνευτες και απωθητικές πληροφορίες. Πέρα όμως από αυτά υπάρχει μια κοινωνία της οποίας η πολιτική ρητορική και τα Μέσα που τη φιλοξενούν απωθούν το δύσκολο, την ευθύνη, τον τραγικό διάλογο με τον θάνατο, που όπως έξοχα έγραψε ο Εμπειρίκος πρέπει να γίνει «οίστρος της ζωής».
Μέσα στο τοπίο αυτό υπάρχει ένα φως: Είναι ο Ελληνας άνθρωπος του θεάτρου και πρωτίστως ο ηθοποιός, αλλά και ο μουσικός και ο σκηνογράφος και ο σκηνοθέτης. Είναι άνθρωποι που ζουν αυτή τη στιγμή γύρω μας, που συχνά πένονται και παρ’ όλα αυτά δημιουργούν. Ανθρωποι που φέρουν στο σώμα, στην καρδιά, στο μυαλό τη μεγάλη παράδοση της Ελληνικής Σχολής Αρχαίου Δράματος, με εκφραστές σαν τον Ροντήρη, τον Μινωτή, τον Κουν, τον Βολανάκη και τον Ευαγγελάτο. Οι άνθρωποι αυτοί ήταν και είναι –κατά τον ορισμό της UNESCO– ζώντα και δρώντα μνημεία, της παγκόσμιας άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Είναι οι προνομιακές γέφυρες της Ελλάδας με τις άλλες μεγάλες θεατρικές παραδόσεις, όπως η αγγλική, η ιαπωνική κ.λπ.
Οι άνθρωποι αυτοί σπούδασαν σε θεατρικές σχολές και στη Μεγάλη του Γένους Σχολή, που είναι η αλληλοδιδακτική στο θέατρο. «Σπούδασαν» στα αρχαία θέατρα, στους χώρους όπου η Ελληνική Σχολή επέβαλε ως παγκόσμιο γεγονός την επιστροφή του Αρχαίου Δράματος στον φυσικό του χώρο. Αν και η αμφισβητούμενη βράβευση περιφρόνησε την αξία και τον μόχθο των ανθρώπων αυτών, δεν νομίζω ότι πρόκειται να αναστείλει τις προσπάθειες όσων από καιρό έχουν μάθει στα δύσκολα. Μακάρι όμως η κοινωνία μας, αν θέλει να έχει παιδεία, πολιτισμό και πολιτιστική διπλωματία, να σταθεί κάποτε στο πλευρό τους.
* Πανεπιστημιακός, συγγραφέας. Διδάσκει στο Πάντειο Παραστατικές Τέχνες
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου