«Αντιμέτωπος με τη βλακεία, ακόμα και ο ίδιος ο Θεός είναι αβοήθητος»

Σχεδόν κάθε χρόνο απαιτείται μετεκπαίδευση, αν θέλει κάποιος να εκμεταλλεύεται τα σύγχρονα εργαλεία της τεχνολογίας. Το Δημόσιο μετεκπαιδεύει τους υπαλλήλους του; Πολύ αμφιβάλλω.

Του Ανδρέα Δρυμιώτη, από την Καθημερινή

Ε​​δώ και πολλά χρόνια έλεγα στους συνεργάτες μου ότι «δεν υπάρχει άμυνα στη βλακεία», μέχρι που ανακάλυψα την εβραϊκή παροιμία του τίτλου, η οποία αποδίδει το ίδιο νόημα πιο δυνατά και πιο παραστατικά.

Για το σημερινό κείμενο, θέλω να ζητήσω προκαταβολικά συγγνώμη από τη μεγάλη πλειονότητα των δημοσίων υπαλλήλων, οι οποίοι είναι καθ’ όλα άξιοι και δεν έχουν καμία σχέση με το ανέκδοτο που θα σας διηγηθώ αμέσως. Η ιστορία όμως που διάβασα στις εφημερίδες, ήταν τόσο χαρακτηριστική και μου φάνηκε ότι ταιριάζει τόσο πολύ με το ανέκδοτο, που δεν μπόρεσα να αντισταθώ στον πειρασμό.

Σύμφωνα με το ανέκδοτο, όταν ο Θεός έφτιαξε τον κόσμο και τις διάφορες φυλές, έδωσε στην κάθε φυλή δύο πολύ χαρακτηριστικές ιδιότητες. Για παράδειγμα, οι Γερμανοί είναι πολύ πειθαρχημένοι και στενόμυαλοι.

Οι Γάλλοι είναι εκλεπτυσμένοι και καλοφαγάδες. Οι Ιταλοί είναι πολυλογάδες και καταφερτζήδες. Οι Ελβετοί είναι εφευρετικοί και εργατικοί. Οι Σκωτσέζοι είναι πατριώτες και τσιγκούνηδες κ.λπ. κ.λπ. Στους Έλληνες ο αλάθητος Θεός έκανε μια παρέκκλιση και τους προίκισε με τρεις ιδιότητες, ίσως γιατί οι Έλληνες είναι ο περιούσιος λαός. Όταν οι άγγελοι, με μεγάλη ταπεινοφροσύνη, υπέδειξαν στον Θεό ότι στους Έλληνες δόθηκαν τρεις ιδιότητες αντί για δύο, ο Θεός θέλησε να διορθώσει την αδικία χωρίς φυσικά να παραδεχτεί ότι έκανε λάθος. Έτσι όρισε ότι οι Έλληνες μπορεί μεν να είναι προικισμένοι με τρεις ιδιότητες, αλλά κάθε Έλληνας μπορεί να έχει μόνο οποιεσδήποτε δύο από αυτές. Ποιες ήταν οι ιδιότητες που έδωσε ο Θεός στους Έλληνες;

Ιδιότητα πρώτη: Να είναι έξυπνοι. Ιδιότητα δεύτερη: Να είναι τίμιοι και ιδιότητα τρίτη: Να είναι δημόσιοι υπάλληλοι. Επειδή όμως μπορούν να έχουν μόνο τις δύο από τις τρεις ιδιότητες, προκύπτουν οι ακόλουθες περιπτώσεις: 1η περίπτωση: Αν ένας Έλληνας είναι έξυπνος και τίμιος δεν μπορεί να είναι δημόσιος υπάλληλος. 2η περίπτωση. Αν ένας Ελληνας είναι τίμιος και δημόσιος υπάλληλος, δεν μπορεί να είναι έξυπνος. 3η περίπτωση. Αν ένας Έλληνας είναι έξυπνος και δημόσιος υπάλληλος δεν μπορεί να είναι τίμιος.

Να όμως που η ιστορία που διάβασα στις εφημερίδες στις 11 Μαρτίου 2015, με έπεισε ότι υπάρχει και μια άλλη περίπτωση που δεν τη φαντάστηκε ούτε ο Θεός, ούτε οι άγγελοί Του. Να είναι Ελληνας και να έχει μόνο τη μία ιδιότητα. Αυτήν του δημοσίου υπαλλήλου και να μην είναι ούτε τίμιος αλλά ούτε και έξυπνος. Πού να φανταστεί ο Θεός ότι οι πολιτικοί στην Ελλάδα θα προσλάμβαναν για το Δημόσιο εντελώς ανίκανους ανθρώπους, όπως έγραφε το σημείωμα κάποιου πολιτικού πριν από μερικά χρόνια: «βρείτε του μια θέση γιατί δεν κάνει για τίποτα». Μάλιστα η ιστορία που διάβασα δεν αναφέρεται μόνο σε έναν, αλλά σε τρεις υπαλλήλους με τα ίδια χαρακτηριστικά. Το περιστατικό έγινε στις 2 Μαρτίου 2015 και αφορά τρεις υπαλλήλους της ΕΥΔΑΠ, οι οποίοι έχουν συλληφθεί και κατηγορούνται ότι αφαίρεσαν χρήματα από το χρηματοκιβώτιο του υποκαταστήματος. Οι δύο άνδρες και μια γυναίκα, εκμεταλλευόμενοι τη ληστεία που έγινε στο υποκατάστημα της ΕΥΔΑΠ όπου εργάζονταν, σκέφτηκαν να πάρουν τα υπόλοιπα λεφτά που άφησαν πίσω τους οι ληστές, να τα μοιραστούν και να δηλώσουν ότι οι ληστές έκλεψαν μεγαλύτερο ποσό. Μέχρι εδώ τεκμηριώνεται ότι δεν ήταν τίμιοι. Το ότι δεν ήταν έξυπνοι αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ενώ εργάζονταν στο υποκατάστημα της ΕΥΔΑΠ και έπρεπε να γνωρίζουν ότι ο χώρος βιντεοσκοπείται, εντούτοις μπήκαν στο χρηματοκιβώτιο και πήραν τα χρήματα, ενώ οι κάμερες τους κατέγραφαν! Ετσι τους ανακάλυψαν οι αστυνομικοί και από την έρευνα που έκαναν, βρήκαν τα κλεμμένα χρήματα στα σπίτια τους. Δεν γνωρίζω αν θα καταδικαστούν για την πράξη τους, αλλά σίγουρα πιστοποιούν τον τίτλο του σημερινού κειμένου.

Εδώ όμως τελειώνουν τα ανέκδοτα και τα χαλαρά και επειδή δεν θα ήθελα να μείνουν κακές εντυπώσεις για τους δημοσίους υπαλλήλους, θέλω να επισημάνω δύο πολύ σοβαρά θέματα που έχουν άμεση σχέση με την εξέλιξή τους. Συγκεκριμένα θέλω να δούμε τι κάνει το Δημόσιο για τη μετεκπαίδευση και την αξιολόγηση του ανθρώπινου δυναμικού που διαθέτει, το οποίο σε πάρα πολλές περιπτώσεις είναι εξαιρετικό.

Θα ξεκινήσω από την προσωπική μου εμπειρία. Στη δεκαετία του ’80 οι ιδιωτικές επιχειρήσεις του χώρου της πληροφορικής, έχαναν πολλά και καλά στελέχη τους, τα οποία έβρισκαν υψηλότερες αμοιβές, μικρότερο ωράριο και τη σιγουριά της μονιμότητας στο Δημόσιο. Αφού τους εκπαιδεύαμε επαγγελματικά, ύστερα από μερικούς μήνες τους χάναμε. Η σημερινή Γενική Γραμματεία Πληροφορικών Συστημάτων ήταν ένας ισχυρότατος μαγνήτης ο οποίος «τράβηξε» πολλά στελέχη από την εταιρεία μας. Ηταν τέτοια η αιμορραγία στελεχών που είχαμε, ώστε σε κάποια περίοδο προσλαμβάναμε προσωπικό με πτυχία που δεν αναγνώριζε το Δημόσιο, ώστε να είμαστε βέβαιοι ότι δεν θα μας φύγουν.

Η πληροφορική είναι η δραστηριότητα με την ταχύτερη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Δεν υπάρχει καμία άλλη επιστήμη ή τεχνολογία που να είχε τέτοια ραγδαία εξέλιξη. Για να μπορέσει, λοιπόν, κάποιος να παρακολουθήσει την εξέλιξη απαιτείται τακτική και συνεχής μετεκπαίδευση. Οι ιδιωτικές εταιρείες φροντίζουν να εκπαιδεύουν το προσωπικό τους ώστε να παρακολουθούν τις εξελίξεις της τεχνολογίας. Σχεδόν κάθε χρόνο απαιτείται μετεκπαίδευση, αν θέλει κάποιος να εκμεταλλεύεται τα σύγχρονα εργαλεία της τεχνολογίας. Το Δημόσιο μετεκπαιδεύει τους υπαλλήλους του; Πολύ το αμφιβάλλω. Ενώ λοιπόν αρχικά, προσλαμβάνει αξιόλογα στελέχη, με την έλλειψη της απαραίτητης μετεκπαίδευσης, καταντά να έχει στελέχη που δεν μπορούν να ανταποκριθούν και δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τη σύγχρονη τεχνολογία. Φυσικά, υπάρχουν και οι φωτεινές εξαιρέσεις, οι οποίοι με δικά τους έξοδα και στον ελεύθερο χρόνο τους, φροντίζουν να επιμορφώνονται. Ακόμα, υπάρχουν επίσης και ορισμένοι που διαπίστωσαν το πρόβλημα, προσπάθησαν να το αναδείξουν και να βρουν κονδύλια προκειμένου να μετεκπαιδεύσουν το προσωπικό τους, αλλά δυστυχώς δεν τα κατάφεραν. Για παράδειγμα, ο Διομήδης Σπινέλης κατά τη διάρκεια της θητείας του ως Γενικός Γραμματέας Πληροφορικών Συστημάτων προσπάθησε να εξασφαλίσει τη μετεκπαίδευση του προσωπικού της ΓΓΠΣ, αλλά συνάντησε γραφειοκρατικά εμπόδια, αναποτελεσματικότητα και έλλειψη ενδιαφέροντος.

Βλέπετε, παρά τις μεγαλοστομίες της «διά βίου μάθησης» στον ένα και μοναδικό τομέα που όντως απαιτείται «διά βίου μάθηση» ελάχιστα γίνονται, με αποτέλεσμα πολύ καλά και ικανά στελέχη, με τον χρόνο να απαξιώνονται. Το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης κάνει μια προσπάθεια στη μετεκπαίδευση των δημοσίων υπαλλήλων, αλλά ειδικά στην πληροφορική χρειάζονται πολύ περισσότερα.

Η μετεκπαίδευση και η αξιολόγηση πάνε μαζί. Χωρίς αξιολόγηση, τι να την κάνεις τη μετεκπαίδευση. Αν όλοι κρίνονται ίσοι και μάλιστα με «άριστα», πώς θα ξεχωρίσουν οι καλύτεροι για να αναδειχθούν; Επανέρχομαι στον Διομήδη Σπινέλη. Οπως μου είπε κάποτε ο ίδιος: «Παρακίνησα ανώτερα στελέχη να παρακολουθήσουν με υποτροφία μαθήματα του Harvard Kennedy School of Government, αλλά δεν πήγαν (μου είπαν) λόγω φόρτου εργασίας». Είναι πολύ χαρακτηριστική αυτή η δικαιολογία. «Λόγω φόρτου εργασίας». Ποιος ενδιαφέρεται να αναπτύξει τις γνώσεις και δεξιότητές του, όταν αυτές δεν αντισταθμίζονται με αυξημένες αποδοχές ή έστω με αυξημένες πιθανότητες για προαγωγή;

Αυτό είναι το μεγαλύτερο έγκλημα των πολιτικών μας τα τελευταία χρόνια. Εχουν δημιουργήσει ένα τέτοιο περιβάλλον, ώστε ο πλέον πολύτιμος πόρος που διαθέτει το Δημόσιο, το ανθρώπινο δυναμικό του, όχι μόνο δεν μετεκπαιδεύεται σε ένα κόσμο ο οποίος διπλασιάζει τη γνώση του κάθε δύο χρόνια, αλλά δεν έχει και κανένα κίνητρο να αξιολογηθεί για να προοδεύσει επαγγελματικά. Και σαν συνέπεια αυτής της πολιτικής, είναι να έχουμε ένα εντελώς αναποτελεσματικό δημόσιο τομέα.

Όπως το διατύπωσε ο Derek Bok: «If you think education is expensive, try ignorance». Με άλλα λόγια, η άγνοια και η έλλειψη εκπαίδευσης θα σου στοιχίσει πολύ περισσότερο από το κόστος της εκπαίδευσης ή της μετεκπαίδευσης. Αυτό ακριβώς αντιμετωπίζουμε στη χώρα μας.

* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων