«Η χούντα δεν τελείωσε το 1973»…

Του Πέτρου Παπασαραντόπουλου, από τη μεταρρύθμιση.

Προσωπικές αναμνήσεις, πριν από 47 χρόνια. 21 Απριλίου 1967. Μαθητής στην 6η Δημοτικού στην Καλαμάτα. Ο δάσκαλος μάς ανακοινώνει ότι δεν θα κάνουμε μάθημα. Πανευτυχείς φεύγουμε και οργανώνουμε ποδοσφαιρικό αγώνα στην αλάνα της οδού Φαρών, στο παλαιό εργοστάσιο Ζαν και Ρος (οίνων και οινοπνευμάτων). Σε λίγο, μας μαζεύουν τρομοκρατημένοι οι γονείς μας. Απαγόρευση κυκλοφορίας μετά τη δύση του ηλίου. Συλλήψεις. Λογοκρισία.

Ήταν Παρασκευή πριν τη Μεγάλη Εβδομάδα που έγινε το πραξικόπημα. Τη Δευτέρα του Πάσχα οικογενειακή σύναξη στην ταβέρνα Κουρκουτά που έχει μοναδική θέα στο Μεσσηνιακό Κόλπο. Βλέπω δύο μεγάλα πλοία του πολεμικού ναυτικού να σαλπάρουν αργά από το λιμάνι. Ρωτάω τι γίνεται. Οι δικοί μου απαντούν ότι είναι γεμάτα κομμουνιστές που τους πάνε εξορία. Είναι σωστό; Ρωτάω με παιδική αφέλεια. Αλλάζουν κουβέντα. Δεν μπορώ να το χωνέψω, αναστατώνομαι, μελαγχολώ βαθιά.

Λίγο αργότερα αρχίζουν οι «δηλώσεις μετανοίας». Πολυσέλιδες καταχωρήσεις στην εφημερίδα «Σημαία» της Καλαμάτας. Εκατοντάδες αριστεροί πολίτες να υφίστανται τον εξευτελισμό της αποκήρυξης, «μετά βδελυγμίας», της ιδεολογίας τους, «του κομμουνισμού και των παραφυάδων του», με την ελπίδα να γυρίσουν στα σπίτια τους από την εξορία.

Κουβαλάω αυτές τις αναμνήσεις μέσα μου για δεκαετίες. Ακριβώς για αυτό το λόγο όταν ακούω συνθήματα ότι «η χούντα δεν τελείωσε το 1973» ή διαβάζω ότι 30% των κατοίκων αυτής της χώρας υποστηρίζουν ότι περνούσαμε καλύτερα στη δικτατορία, εξεγείρομαι.

Στο σημείο αυτό εντοπίζεται ένα κρίσιμο χαρακτηριστικό στην Ελλάδα της κρίσης: Η απαξίωση της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας. Μιας δημοκρατίας που παρ’ όλα τα προβλήματά της είναι η πληρέστερη και η ουσιαστικότερη που είχε ποτέ αυτός ο τόπος.

Δυστυχώς, σε επίπεδο ιδεών και αντιλήψεων, ο αντισυστημικός ριζοσπαστισμός και ο φαιοκόκκινος εξτρεμισμός έχουν απαξιώσει στον κοινό νου τη δημοκρατία. Μια νέα ιδεολογία αντιδημοκρατίας έχει αναδυθεί.

Ο λόγος των άκρων, ο λόγος της αντιδημοκρατίας συνεχίζει να είναι εξαιρετικά δημοφιλής στην ελληνική κοινωνία. Όσοι δεν έζησαν σε άλλες εποχές έχουν το ελαφρυντικό της άγνοιας. Όσοι τα έζησαν και αναπαράγουν δημαγωγικά στερεότυπα εναντίον της δημοκρατίας, είναι ασυγχώρητοι.

Ξεχνάμε ότι το δημοκρατικό πολίτευμα είναι το κοινό μας σπίτι. Ξεχνάμε ότι το να καταστρέψεις το σπίτι αυτό δεν κερδίζεις τίποτα. Ξεχνάμε ότι πρέπει να σεβόμαστε τους κανόνες συμβίωσης, ακόμα και όταν θέλουμε να τους αλλάξουμε. Εκστομίζουμε αστόχαστα ανοησίες του τύπου «τι χούντα, τι δημοκρατία». Αντιμετωπίζουμε τη δημοκρατία εργαλειακά, μόνον όταν μας προσφέρει ευημερία και της γυρίζουμε την πλάτη όταν εμφανίζονται κρίσεις και προβλήματα. Έτσι έγινε και παραμονές του 1967 όταν κάποιοι αποζητούσαν «έναν λοχία να μας σώσει».

Εύχομαι και ελπίζω ότι δεν θα θέσουμε σε κίνδυνο αυτό το δημοκρατικό κεκτημένο. Ότι δεν θα υποχρεωθούμε να καταλάβουμε, εκ των υστέρων, τι αξία είχε αυτό που χάσαμε. Για να γίνει αυτό επέτειοι, όπως η σημερινή, 47 χρόνια μετά την επιβολή της δικτατορίας των συνταγματαρχών, μπορεί να μας βοηθήσουν να αποκτήσουμε μια νέα αυτογνωσία.