Ο στρατηγός Λι των Νοτίων και ο πρόεδρος Ολάντ

Ο στρατηγός Ρόμπερτ Λι από τη Βιρτζίνια υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου. Ανέλαβε την ηγεσία του στρατού της Συνομοσπονδίας αν και δεν ήταν ένθερμος οπαδός της απόσχισης. Εγινε θρύλος για την ικανότητά του στους τακτικούς ελιγμούς μέσα στη μάχη, αν και φαίνεται πως του έλειπε ένα στρατηγικό σχέδιο μακράς πνοής. Τον Απρίλιο του 1865, όταν όλα είχαν πια τελειώσει για τους Νότιους, ήταν αυτός που ήπιε το πικρό ποτήρι της συνθηκολόγησης.

Η Ευρώπη ζει στις μέρες μας έναν ιδιότυπο πόλεμο Βορείων και Νοτίων. Ο ανεπτυγμένος Βορράς επιδιώκει να επιβάλει κανόνες δημοσιονομικής και πολιτικής συμβίωσης, στους οποίους οι Νότιοι δεν αρέσκονται. Ο Βορράς επιθυμεί εμφανώς την ταχύτερη και βαθύτερη ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ενωσης με ατμομηχανή τον δημοσιονομικό έλεγχο. Αντίθετα ο Νότος, μαθημένος σε πιο χαλαρή δημοσιονομική πολιτική δεν επιθυμεί να εκχωρήσει κυριαρχικά δικαιώματα σε μια αυστηρή Ενωση.

Οπως, όμως, και στην περίπτωση του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου, έτσι και σήμερα στην Ευρώπη δεν συγκρούονται μόνο οικονομίες και οικονομικά συμφέροντα. Συγκρούονται διαφορετικές πολιτικές κουλτούρες, νοοτροπίες και συμπεριφορές που διαμορφώθηκαν μέσα στα στενά όρια του ευρωπαϊκού έθνους-κράτους με την πάροδο των χρόνων. Η ευκολία με την οποία στη δημόσια σφαίρα αυτά τα εθνικά στερεότυπα και οι προκαταλήψεις κυριαρχούν, αποτελεί αναμφισβήτητα εμπόδιο για την αναζήτηση και υιοθέτηση προωθητικών πολιτικών λύσεων. Το γεγονός αυτό, αποτυπώνεται σήμερα μέσα στην κρίση, στην πολιτική αρένα των κρατών της Ευρωζώνης και της ευρωπαϊκής ένωσης και παντού εμφανίζεται με το ίδιο πρόσωπο, αν και όχι με την ίδια ισχύ: αυτό του λαϊκισμού και της ανόδου των άκρων.

Οπως και τότε στις ΗΠΑ, έτσι και τώρα στην Ευρώπη ο ιδιότυπος αυτός πόλεμος φαίνεται πως δεν έχει καμιά πιθανότητα να κερδηθεί από τους Νότιους: η παραγωγική τους βάση είναι πιο αδύναμη, η δημοσιονομική τους κατάσταση αξιοθρήνητη, οι εξαγωγικές τους δυνατότητες σχετικά περιορισμένες, η ροπή προς την καινοτομία και την ευρεσιτεχνία όχι σπουδαία, η εκπαίδευση επιεικώς μέτρια, και τέλος, ο βαθμός κοινωνικής συνοχής των κοινωνιών τους ασθενέστερος από αυτόν των Βορείων. Κανένας δεν θα στοιχημάτιζε, πως μέσα στο σύγχρονο διεθνές ανταγωνιστικό πλαίσιο, ο ευρωπαϊκός Νότος θα μπορέσει να συνεχίσει να ζει όπως ζούσε όλα τα προηγούμενα χρόνια, δηλαδή πάνω από τις δυνατότητές του, με δανεικά· με εκτεταμένο πελατειασμό, κορπορατισμό και μικρή παραγωγή.

 

Για πολλούς, ο στρατηγός αυτής της «εξέγερσης» των Ευρωπαίων Νοτίων είναι ή πρέπει να είναι ο πρόεδρος Ολάντ. Πράγματι κατά έναν παράξενο τρόπο, εδώ και κάποιο διάστημα, ο Γάλλος πρόεδρος έχει αναλάβει την εκπροσώπηση των Νοτίων μέσα στο ευρωπαϊκό αυτό πλαίσιο ανταγωνισμού. Οπως όμως και ο στρατηγός Λι, ούτε και ο ίδιος πιστεύει στα σοβαρά σε αυτήν την «εξέγερση», ούτε στην πιθανότητα να έχει αυτή ευτυχή κατάληξη. Με εμφανή την απουσία κάποιας στρατηγικής εκ μέρους του, φαίνεται πως ικανοποιείται με μικρές νίκες σε επικοινωνιακές μάχες ή με τακτικούς ελιγμούς που τελικά απλώς παρατείνουν την αγωνία και την αβεβαιότητα.

Η Ευρώπη σήμερα, όμως, δεν έχει ανάγκη από χρονική επιμήκυνση της σύγκρουσης μεταξύ Βορείων και Νοτίων. Μια τέτοια παράταση της αβεβαιότητας θα έχει επώδυνες συνέπειες για όλους. Αντίθετα, αυτό που χρειάζεται είναι η εξεύρεση των διαδικασιών που θα εμβαθύνουν την Ενωση. Χρειάζονται, λοιπόν, οι θεσμοί εκείνοι που θα διασφαλίσουν την προοπτική μιας ευρωπαϊκής ομοσπονδίας, που θα είναι ικανή να αντιμετωπίσει με αποτελεσματικότητα κρίσεις σαν τη σημερινή. Εμβάθυνση, σημαίνει όμως, πως πρέπει να ενοποιήσουμε τον τρόπο που αποφασίζουμε. Σημαίνει απαραίτητα σύγκλιση στη λήψη των αποφάσεων και των βασικών πολιτικών κατευθύνσεων. Είναι παράλογο να συζητάμε για ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και ο καθένας στη χώρα του να προβαίνει ανεξέλεγκτα σε δαπάνες, να δημιουργεί χρέη και μετά καλεί τους υπόλοιπους που έχουν ακόμη νερό στο ντεπόζιτο να σβήσουν την πυρκαγιά.

Ας μην έχουμε αυταπάτες, αργά ή γρήγορα, τον πόλεμο θα τον κερδίσουν οι Βόρειοι. Το βασικό προσόν του προέδρου Ολάντ, θα αποδειχθεί η ικανότητά του να συνθηκολογήσει αποδεχόμενος με ρεαλισμό την ήττα, όπως έκανε εξάλλου και ο στρατηγός Λι, και να αφοσιωθεί στην ευημερία της Ευρωπαϊκής Ενωσης ως τέτοιας και όχι μόνο της ιδιαίτερης πατρίδας του.

Η ικανότητα όμως της Ευρωπαϊκής Ενωσης να μακροημερεύσει δεν θα κριθεί κυρίως σε αυτό το πεδίο αλλά στην ικανότητα και διορατικότητα των Βορείων να οικοδομήσουν θεσμούς και να χαράξουν πολιτικές που δεν θα λειτουργήσουν εκδικητικά έναντι των ηττημένων Νοτίων, αλλά θα πετύχουν να δημιουργήσουν μια πραγματική ευρωπαϊκή ομοσπονδία με κανόνες που θα ανοίξουν τον δρόμο για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης. Η ευρωπαϊκή ιδέα μπορεί πλέον να ζήσει μόνο κάτω από ένα κοινό συνταγματικό πλαίσιο. Μόνον έτσι οι μελλοντικές γενιές των Ευρωπαίων πολιτών θα θυμούνται τα σημερινά χρόνια, ως μια περίοδο δημιουργίας της ενιαίας ευρωπαϊκής ταυτότητας και όχι ως πρελούδιο μιας ακόμη βαθιάς σύγκρουσης στενοκέφαλων εθνικών συμφερόντων και νοοτροπιών.

 

Του Νίκου Μαραντζίδη, από την Καθημερινή.