Του Ανδρέα Ζαμπούκα, από τους protagon.gr
Όλες οι μεγάλες μάχες κερδίζονται και χάνονται στα σχολεία. Από κει ξεκινούν όλα, και τα καλά και τα άσχημα. Πάντα φέρνω στο μυαλό μου τη φράση του Ουέλινγκτον ότι «στα τερέν του Ήτον κερδήθηκε η μάχη του Βατερλό» και γίνομαι ακόμα πιο βέβαιος για τους μεγάλους νικητές αυτού του κόσμου.
Η διαδικασία του εξανθρωπισμού του «φυσικού» ανθρώπου, για μένα είναι ξεκάθαρη. Με την αγωγή, την οποιαδήποτε αγωγή, μπαίνει στην καλλιέργεια, πλάθοντας τη συνείδησή του. Αυτή είναι που ρυθμίζει την ευθύνη του ατόμου απέναντι στον εαυτό του και στους άλλους. Αυτή τον κάνει τελικά πολίτη και επαγγελματία και μαθητή και καταναλωτή και οτιδήποτε άλλο χρειάζεται για να σταθεί στον χώρο δυνατός και αξιοπρεπής. Διαφορετικά, περιφέρεται χαμένος στην ανωριμότητα και δέσμιος των αναγκών του.
Έτσι κι ο Ευρωπαίος έμεινε στα χαρτιά και στις ιδέες μας. Από τα πρώτα χρόνια της ΕΟΚ ως σήμερα, που η κατάσταση έγινε πολύπλοκη, στήθηκαν μηχανισμοί, θεσμοί, κοινό νόμισμα αλλά το σημαντικότερο δεν προχώρησε: η ευρωπαϊκή συνείδηση. Όλα αυτά που σκέφτηκαν οι διανοούμενοι της Ευρώπης στο ξεκίνημά της, οι τεχνοκράτες τα πέταξαν στα σκουπίδια, προτάσσοντας την αντίληψή τους για περισσότερη οικονομία και τεχνολογία.
Φτάσαμε λοιπόν τώρα, στα όρια των αντοχών μας, αποθεώνοντας την καχυποψία και την έλλειψη επικοινωνίας. Πώς να δεχτεί ο Σουηδός ότι ο Κύπριος είναι «συμπολίτης» του, όταν δεν είναι βέβαιος ότι η Κύπρος ανήκει στην Ευρώπη ή στη Μέση Ανατολή; Πώς να αισθανθεί ο Ολλανδός ότι έχει κοινά στοιχεία με τον Ιταλό της Σαρδηνίας;
Αλλά το ωραίο είναι πως ολόκληρο το θεσμικό και οικονομικό πλαίσιο της Ευρωπαικής Ένωσης επικαλείται συνεχώς αξίες, όπως αλληλεγγύη, σεβασμός δικαιωμάτων και υπερεθνικές συνεννοήσεις. Αναρωτιέμαι πού μπορεί να στηριχθεί η οποιαδήποτε ανθρωπιστική αρχή, όταν δεν τίθενται οι γερές βάσεις της καλλιέργειας των συνειδήσεων. Πού λειτούργησαν μηχανισμοί αξιών, χωρίς ανθρώπους με κοινή παιδεία και μελλοντικούς πολιτιστικούς προσανατολισμούς;
Είναι σαφές πια ότι η Ευρώπη δεν έχει πολύ δρόμο μπροστά της, αν δεν προχωρήσει σε μια πολιτιστική και εκπαιδευτική επανάσταση. Σίγουρα δεν είναι εύκολο αλλά, από την άλλη, πόσο εφικτό ήταν στο 19ο αιώνα να ενώσεις τις χιλιάδες φυλές και τα μικρά κρατίδια, για να σου προκύψει το έθνος-κράτος; Για όσους δεν το έχουν καταλάβει, οι περισσότερες χώρες ενώθηκαν σε κρατικές οντότητες με οδηγό κάποια κυρίαρχη εθνική ιδεολογία και με συστηματική εθνική εκπαίδευση, για δεκαετίες.
Φυσικά, δεν θα πρότεινα ποτέ ένα τέτοιο ευρωπαϊκό «κατασκεύασμα» όπως το παραπάνω παράδειγμα, αλλά κάτι καλύτερο. Άλλωστε, εδώ έχουμε να κάνουμε με τελείως διαφορετικές συνθήκες σε επίπεδα μόρφωσης, επικοινωνίας, οικονομίας και πολιτικής. Για πρώτη φορά δίνονται απεριόριστες δυνατότητες σε θεσμούς και μηχανισμούς εκδημοκρατισμού, στην περίπτωση που τολμήσουμε να ενώσουμε την Ευρώπη.
Η σημαντικότερη κίνηση όμως, είναι η ίδρυση του ευρωπαϊκού σχολείου. Η κοινή ευρωπαϊκή ιστορία, η λογοτεχνία, οι ευρωπαϊκές τέχνες, η καθημερινή διαδικτυακή επικοινωνία των σχολείων, οι πυκνές ανταλλαγές μορφωτικών προγραμμάτων και επισκέψεων, τα προγράμματα Comenius και Erasmus, η λειτουργία ευρωπαϊκών δικτύων επικοινωνίας για νέους, η ίδρυση κέντρου ευρωπαϊκού κινηματογράφου και ένα φιλόδοξο σχέδιο γλωσσομάθειας, είναι προτάσεις που θα έχτιζαν την ευρωπαϊκή συνείδηση της νέας γενιάς και θα έκαναν πιο εύκολο τον διάλογο για τους μεγαλύτερους.
Όλα τα παραπάνω είναι πια αναγκαιότητες κι όποιος ονειρεύεται «εθνική κυριαρχία» και κλειστές κοινότητες, ας μάθει ξεκάθαρα πέντε βασικές αλήθειες:
1. Ευρώπη χωρίς Ευρωπαίους δεν γίνεται. Η μεθοδική ευρωπαϊκή παιδεία θα φτιάξει τον μελλοντικό Ευρωπαίο, που αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει
2. Οι πολιτιστικές ταυτότητες δεν χάνονται από τις μεγάλες ενώσεις αλλά από τη διάβρωση των συνειδήσεων
3. Σε μερικές δεκαετίες, το να είσαι μοναχικός Έλληνας σε έναν κόσμο συνασπισμών θα μοιάζει ανέκδοτο.
4. Αν είσαι στ΄ αλήθεια περήφανος για τον πολιτισμό σου, συνέχισέ τον, μέσα σε μια μεγάλη Ευρώπη, ξεκινώντας από την ελληνική παιδεία του ευρωπαϊκού σου σχολείου.
5. Ο μόχθος της ζωής μας βρίσκεται στην πολιτεία μας περισσότερο και όχι σ΄αυτό που κάποιοι μας έπεισαν ότι είναι πατρίδα μας. Η ευρωπαϊκή εκπαίδευση θα μας δώσει τη δημοκρατική κοινότητα για να ζήσουμε καλύτερα.
Αργήσαμε πολύ όμως, κι εδώ που φτάσαμε δεν είμαι σίγουρος αν υπάρχουν περιθώρια. Μαζί με το ευρώ έπρεπε να ξεκινήσει κι ο μηχανισμός της ευρωπαϊκής συνείδησης. Χάθηκε ήδη μια μεγάλη μάχη! Ίσως όμως και να μην κερδήθηκε ακόμα ο πόλεμος...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου