Ενδιάμεσες εκλογές

Του Αλέκου Παπαδόπουλου, από την Εφημερίδα των Συντακτών

Σε λίγο θα αρχίσει και στη Βουλή η συζήτηση για τη νέα συνταγματική αναθεώρηση. Ο διάλογος που θα ακολουθήσει επιβάλλεται όσο ποτέ άλλοτε να είναι νηφάλιος, απροκατάληπτος, απαλλαγμένος από ιδεοληψίες, αυθεντίες, δογματισμούς και να επικεντρώνεται στην εξυπηρέτηση του εθνικού συμφέροντος της χώρας και ειδικά μέσα στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται. Πολύ περισσότερο, ο διάλογος πρέπει να είναι ανοικτός σε όλους. Δεν είναι μόνο υπόθεση «επαγγελματιών» είτε της πολιτικής εξουσίας είτε της ειδικής περί αυτού επιστήμης, αλλά μια θεμελιώδης υποχρέωση και δικαίωμα όλων εκείνων που έχουν απόψεις και μπορούν να συμβάλουν με καθαρό μυαλό στη συζήτηση. Κεντρικός στόχος αναθεώρησης δεν μπορεί πια να είναι άλλος παρά οι μεγάλης εκτάσεως συνταγματικές αλλαγές στις πολιτικές και διοικητικές λειτουργίες της χώρας. Αυτό είναι μια υπόθεση αποκλειστικής ευθύνης δικής μας και όχι των «δανειστών» μας, οι οποίοι πολλές φορές εμπλέκονται σε θέματα που δεν κατανοούν σε ό,τι αφορά την ελληνική ιδιαιτερότητα, προτείνοντας εμβαλωματικές, ανεφάρμοστες και μερικές φορές αντισυνταγματικές λύσεις.

Πολλές από τις απόψεις μου είναι δημοσιοποιημένες εδώ και αρκετό καιρό. Στο άρθρο αυτό θα επιμείνω κυρίως στο θέμα της έλλειψης πολιτικών σταθερών στη χώρα μας, που οφείλεται, εκτός των άλλων, στη συνήθη και αδικαιολόγητη καταχρηστική προσφυγή σε πρόωρες εκλογές με απόφαση ενός και μόνον ανδρός, του εκάστοτε πρωθυπουργού της χώρας. Στο πλαίσιο αυτής της διαπίστωσης επαναφέρω παλαιότερη πρότασή μου να υιοθετήσουμε στο Σύνταγμά μας στοιχεία από τη σκανδιναβική πρακτική που περιέχεται στο Κεφάλαιο 3, Αρθρο 4, Παράγραφος 1 του σουηδικού Συντάγματος.

Οι εθνικές εκλογές να διεξάγονται κανονικά κάθε τέσσερα ή πέντε χρόνια, ημέρα Κυριακή, σε συγκεκριμένο δεκαήμερο συγκεκριμένου μηνός. Η πενταετία προτείνεται για να συμπίπτει με την πενταετή θητεία του Προέδρου της Δημοκρατίας, εφόσον επιλεγεί η εκλογή του να γίνεται απευθείας από τον λαό. Διαφορετικά διατηρείται η τετραετία.

Εάν κατά τη διάρκεια της θητείας της Βουλής, για οποιονδήποτε λόγο, αποδεδειγμένα σοβαρό ή ακόμη και προσχηματικό, προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές, η Βουλή που θα προκύψει από αυτές θα έχει θητεία μόνο μέχρι της κανονικές εκλογές, ήτοι κατά το υπόλοιπο και μόνο διάστημα της τετραετίας ή πενταετίας που απομένει. Δηλαδή, οι τυχόν ενδιάμεσες εκλογές δεν θα επηρεάζουν τη διεξαγωγή των τακτικών εκλογών.

Αυτή η διάταξη του σουηδικού Συντάγματος στην πράξη αποδείχθηκε σοφή, αφού στη Σουηδία έχουν να προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές από το 1958, που έγιναν με αφορμή τις μεταρρυθμίσεις στο ασφαλιστικό της σύστημα. Για την Ελλάδα θα ήταν ακόμη σοφότερη, μιας και το ελληνικό σύστημα δείχνει ανεπίτρεπτη περιφρόνηση, για ιδιοτελείς λόγους, στον χρόνο διεξαγωγής των εκλογών. Η πρόωρη εκλογική αναμέτρηση δεν προκύπτει γιατί την επιβάλλει το συμφέρον της χώρας αλλά αποκλειστικά, όπως δείχνει τουλάχιστον η μεταπολιτευτική ιστορία, επειδή την επιβάλλει το συμφέρον της εκάστοτε κυβερνώσας πολιτικής ελίτ, η οποία επιδιώκει να αναπαράγει απλώς και μόνο την εξουσία της. Η πρόταση αυτή, μαζί με την επαναφορά των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας που περιέχονται στο Σύνταγμα του 1975, δίνει σε μεγάλο βαθμό τέλος στις αυθαιρεσίες του πρωθυπουργοκεντρικού χαρακτήρα του πολιτεύματός μας.

Τι κατά την άποψή μου θα πετύχουμε με αυτή την πρόταση:

Δημιουργούμε σταθερό πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον.

Διασφαλίζουμε την κοινωνική ηρεμία.

Η οικονομία τραυματίζεται λιγότερο από τους εκλογικούς κύκλους.

Ασκείται αποτελεσματικότερη δημοσιονομική πολιτική, η οποία δεν μετατρέπεται σε θύμα δημαγωγικού ανταγωνισμού, υποσχέσεων και παροχών μεταξύ των ανταγωνιζόμενων κομμάτων.

Θα είναι εμφανώς ιδιαίτερα δύσκολο για οποιονδήποτε πρωθυπουργό να προκηρύσσει πρόωρες εκλογές για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας όταν θα γνωρίζει ότι μετά π.χ. από έναν ή ενάμιση χρόνο θα ξαναγίνουν εκλογές και δεν θα μπορεί να δώσει πάλι ανεκπλήρωτες υποσχέσεις.

Η χώρα έχει ανάγκη από σταθερά πεδία – πολιτικά, οικονομικά, θεσμικά. Οι θεσμικές λειτουργίες του κράτους πρέπει να χαρακτηρίζονται από αυτοματισμούς επέμβασης, όπου απαιτείται, χωρίς να εγκλωβίζονται στους εκλογικούς καιροσκοπισμούς των κομμάτων. Οπου προκύπτουν ανίκανες κυβερνήσεις, πρέπει να περιορίζονται οι δυνατότητες επανεκλογής τους μέσα από εκλογικούς αιφνιδιασμούς, λαφυραγωγήσεις συνειδήσεων και επικοινωνιακά τεχνάσματα. Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, η χώρα μας πρέπει να υιοθετήσει σταθερούς θεσμούς αυτοπειθαρχίας με ασφαλιστικές συνταγματικές δικλίδες, οι οποίοι θα υποχρεώνουν την πολιτική ελίτ να τους σέβεται.

Ο συνταγματικός διάλογος που κυοφορείται πρέπει να προστατευτεί. Η ιστορία της θέσπισης συνταγματικών κανόνων είναι γεμάτη από λανθασμένες επιλογές, που είτε προηγούνταν κατά πολύ είτε έπονταν της πραγματικότητας. Η νέα ισορροπία για την επικείμενη συνταγματική θέσμιση πρέπει να αναζητηθεί με πολλή προσοχή. Να μην υιοθετηθούν με ενθουσιώδη ελαφρότητα οι υποδείξεις των «τεχνικών» της πολιτικής, της επικοινωνίας και του επιστημονικού μανδύα. Η γνήσια πολιτική δεν είναι τεχνική ούτε ειδύλλιο. Δεν μπορεί να καθορίζεται από διάφορους ειδικούς κατέχοντες τη «συμπυκνωμένη άγνοια». Μια αποτελεσματική συνταγματική αναθεώρηση οφείλει να είναι απαλλαγμένη από τις ψυχρές αφαιρέσεις των σκοπιμοτήτων, να είναι γεμάτη από ευθύνη μόνο για τη χώρα και το δημόσιο συμφέρον, να λειτουργεί με ορθολογισμό και να χαρακτηρίζεται από ευστάθεια στις αποφάσεις και στους στόχους. Ιδωμεν…