Μερκελισμός

Του Κώστα Μποτόπουλου, από τη μεταρρύθμιση

Από όποια πλευρά και να τη δει κανείς, η πρόσφατη εκλογική επίδοση της κυρίας Μέρκελ είναι ένας θρίαμβος. Από τα μεγαλύτερα σκορ στην ιστορία του κόμματος της, με τη μεγαλύτερη διαφορά από τους αντιπάλους της, σε μια καμπάνια περιστρεφόμενη σχεδόν αποκλειστικά γύρω από το άτομο της, σε εποχή πανευρωπαϊκής απόρριψης των ηγεσιών και μετά από ήδη οκτώ χρόνια στην εξουσία: είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μεγαλύτερη αποδοχή και νομιμοποίηση.

Συγχρόνως, όμως, αυτός ο εκλογικός θρίαμβος αποτελεί και πανωλεθρία της πολιτικής. Γιατί την αποδοχή και τη νομιμοποίηση αυτή την κέρδισε ένας πολιτικός που απλώς υποσχέθηκε σταθερότητα, κανονικότητα και ατομικότητα στη χώρα του σε βάρος των αναγκαίων αλλαγών και της επίδειξης τόλμης και φαντασίας που απαιτεί η συγκυρία αλλά και η Ιστορία. Μια πανίσχυρη Γερμανία σε μια όλο και πιο αδύναμη Ευρώπη δεν μπορεί παρά να σημάνει παρακμή για την Ευρώπη, αλλά και για τη Γερμανία. Χρόνια στο κουρμπέτι, η κυρία Μέρκελ το ξέρει αυτό. Δεν την αφήνει να το πει και να το κάνει πράξη όχι ο περίφημος «πραγματισμός» της, που θα ήταν καλό πράγμα αν στηριζόταν σε ένα μίνιμουμ αυτογνωσίας και ιστορικότητας, αλλά ο καλά καλυμμένος κυνισμός εκείνου που νομίζει ότι γεννήθηκε για να δίνει μαθήματα.

Ενισχυμένη, χωρίς εσωτερικούς αντιπάλους και χωρίς διεθνείς ανταγωνιστές στα μέτρα της, η κυρία Μέρκελ θα συνεχίσει να δίνει μαθήματα. Θα τα ονομάζει «σοβαρότητα» και «συνέπεια» και δεν θα έχει τελείως άδικο. Θα συνεχίσει, όμως, να καλύπτει πίσω από αυτές τις έννοιες την έλλειψη όχι ιδεολογίας, που μπορεί και να μην είναι πάντα απαραίτητη, αλλά αρχών, που αποτελούν –ή θα έπρεπε να αποτελούν- τη ραχοκοκαλιά κάθε πολιτικής δράσης. Μια Καγκελάριος που «προστάτεψε» τη χώρα της, δηλαδή την οικονομία της, αλλά συνέθλιψε το κοινό θεμέλιο του ευρωπαϊκού σχεδίου, μπορεί άραγε να περάσει στην Ιστορία ως μεγάλος ηγέτης;

Ως νικητής, μπορεί –εξαρτάται από τη συγκυρία, από το πόσο γρήγορα θα πιάσει τη Γερμανία ο κύκλος της γήρανσης της, της αποκοπής και της σιγουριάς της. Ως ηγέτης, θεωρώ πως όχι, όσο και αν η προχτεσινή της νίκη της δίνει το δικαίωμα να το πιστεύει –καθώς και σε όσους βλέπουν την πολιτική μόνο μέσα από το εκλογικό αποτέλεσμα ή μοιράζονται τη δική της αντίληψη για τη δύναμη της ακινησίας. Είναι οι ίδιοι βέβαια που θα αλλάξουν πρώτοι γνώμη και θα μιλήσουν για έλλειψη «οράματος» μόλις κάτι στραβώσει στην καλογυαλισμένη μηχανή που δεν είναι φτιαγμένη για δρόμους με λακκούβες. Και λακκούβες θα υπάρξουν, σύντομα, πολλές: λέγονται γύρισμα του κύκλου ή της τύχης, έκρηξη κάπου εκεί δίπλα, απίσχναση από τη μη ανάληψη ευθύνης, κούραση από το μονόδρομο, ξύπνημα της αίσθησης καθήκοντος και άλλων δυνάμεων. Τότε θα φανεί πραγματικά από τι μέταλλο είναι φτιαγμένη η Καγκελάριος που έπαιρνε τις ιδέες των αντιπάλων τους για να τους –και να τις- εξουδετερώσει, που «έσωζε» την Ευρώπη αφαιρώντας τη μεγάλη της ιδιαιτερότητα, το πέταγμα πάνω από τους εθνικούς εγωισμούς.