Η δουλειά της κεντροαριστεράς

Του Γιάννη Αναστασάκου, από τους protagon.gr

Κοινή διαπίστωση κι αφετηριακή σκέψη είναι πως η Ελλάδα, μετά το 1996 και τον εθνικό στόχο της ένταξης στην Ενωμένη Ευρώπη και την ευρωζώνη, δεν φρόντισε να διαμορφώσει παρόμοιας εμβέλειας στόχο.

Το υποκατάστατο των Ολυμπιακών αγώνων έλαμψε σαν πυροτέχνημα. Και έσβησε αντίστοιχα γρήγορα.

Ο στόχος της ένταξης στην Ενωμένη Ευρώπη και στην ευρωζώνη, επειδή ήταν εθνικός, στοίχισε σαν μαγνήτης πίσω του τις πιο ετερόκλητες, ανταγωνιστικές δυνάμεις.

Όταν τον πετύχαμε, δεν κατανοήσαμε τη σημασία του σαν ευθύνη αλλά μόνο σαν ωφελήματα χωρίς περιορισμούς και υποχρεώσεις.

Το κυριότερο, δεν ψάξαμε για νέα θέση της χώρας στον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο ανταγωνισμό, ώστε να συνεχίσουμε με νέους στόχους και σχέδιο.

Βολοδέρναμε έως το 2009 χωρίς σχέδιο, ξοδεύοντας αμέριμνα.

Ούτε την παγκόσμια κρίση του 2008 κατανοήσαμε. Την επακόλουθη κρίση ρευστότητας, το τέλος του φθηνού χρήματος και τις συνέπειες του στην πήλινη οικονομία μας.

Διαπραγματευθήκαμε το μνημόνιο, ανέτοιμοι σε γνώσεις και μέθοδο, σε δραματικές και σχεδόν εχθρικές συνθήκες με μια ανέτοιμη, εξίσου πανικόβλητη με εμάς Ευρώπη. Χωρίς στόχο άλλον από την αποτροπή της χρεοκοπίας. Στην ουσία δεν ξέραμε τι να ζητήσουμε πέραν της συνδρομής.

Μετά από πέντε χρόνια διαχείρισης εκτάκτου ανάγκης, με σωρευτική ύφεση 25% περίπου, ως τίμημα- και μοναδικό πολιτικό επιχείρημα- για την αποτροπή της ασύντακτης χρεοκοπίας, αναζητείται το περίφημο σχέδιο εθνικής ανασυγκρότησης. Αναζητείται;

Μερικές καίριες παραδοχές έχουν ειπωθεί, καταγραφεί και αναλυθεί.

1. Δεν υπάρχει επιστροφή στο παρελθόν της ευδαιμονίας φθηνού χρήματος χωρίς παραγωγή. Η χώρα, άθελά της και σήμερα πια άκρως επώδυνα έζησε για μια δεκαετία και εκμεταλλεύθηκε τα κενά της Ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής. Υπέστη και τις συνέπειες. Συνθήκες φθηνού χρήματος με ταυτόχρονη απουσία ευρωπαϊκών μηχανισμών ελέγχου δεν προβλέπονται.

2. Η Ελλάδα έχει υποστεί καταστροφή και οι μετασχηματισμοί της κρίσης θα έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες. Ούτε οι ακροδεξιές τάσεις, ούτε το ανορθολογικό παραλήρημα, ούτε η κοινωνική οργή θα περιορισθούν δραστικά με τις αναγγελίες πλεονασμάτων. Η κρίση του κομματικού συστήματος θα διαρκέσει και η δημοκρατία θα δοκιμασθεί.

3. Ο κόσμος οργανώνεται σε ενώσεις όπως ΗΠΑ, Ευρώπη, Κίνα, Ινδία λιγότερο ή περισσότερο ομοιογενείς και αναπτύσσει δίκτυα με ρυθμούς που η τεχνολογία διαρκώς αυξάνει.

Με άλλα λόγια η παγκοσμιοποίηση ξεπερνά το πρώτο στάδιο χρηματοοικονομικής μόνο απελευθέρωσης και εισέρχεται ρυθμισμένα σε επιταχυνόμενες ροές ανταλλακτικών δικτύων. Οι χώρες όπως και τα άτομα οργανώνουν την επιβίωσή τους ψάχνουν νόημα, θέση, πλεονέκτημα, προορισμό στον νέο, άγνωστο κόσμο.

4. Σε αυτές τις συνθήκες η Ελλάδα έχει φυσικά, γεωπολιτικά πλεονεκτήματα ως πύλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη διακίνηση πρώτων υλών και αγαθών. Έχει πολιτισμικά πλεονεκτήματα λόγω της συγκρότησης της δυτικής νεωτερικότητας από τον 17ο αιώνα και μετά. Έχει τουριστική μοναδικότητα κυρίως λόγω διάρκειας του καλοκαιριού και της πληθώρας των νησιών. Το κλίμα, η τεχνολογία και η γεωδιαμόρφωση επιτρέπουν την αγροτική παραγωγή μοναδικής σχεδόν ποιότητας συγκεκριμένων προϊόντων που να πρωτοπορούν στον διεθνή ανταγωνισμό.

Η Ελλάδα μπορεί να γίνει:

1. διαμετακομιστικό κέντρο της Ευρασίας σε πρώτες ύλες με τους αγωγούς φυσικού αερίου και τη μεταφορά πετρελαίου. Να οργανώσει και να διαχειρισθεί χώρους αποθήκευσης σε προϊόντα και πρώτες ύλες.

2. μουσείο, μήτρα της Ευρώπης ως ιστορική κληρονομιά και τόπος ήπιας, εύκρατης αναψυχής στο μοναδικό δίκτυο πανέμορφων αιγαιοπελαγίτικων βράχων που ονομάζουμε νησιά.

3. παραγωγός συγκεκριμένων αγροτικών προϊόντων και βοτάνων υψηλής ποιότητας.

4. να συμμετέχει με προστιθέμενη αξία στα παγκόσμια δίκτυα γνώσης, καινοτομίας, έρευνας παράγοντας ευρηματικά στους παραπάνω τομείς ώστε να διατηρεί και να ανανεώνει το συγκριτικό της πλεονέκτημα. Προσανατολίζοντας παραγωγικά την παιδεία της στις πραγματικότητες της οικονομίας και των κοινωνικών δραστηριοτήτων.

Για να υποστηρίξει και να επιτύχει αυτή τη θέση η χώρα έναντι όμορων χωρών ως κέντρων μεταφοράς, άλλων χωρών ανταγωνιστικών ως τουριστικών προορισμών ή παραγωγών αγροτικών προϊόντων χρειάζεται να αλλάξει ριζικά το παραγωγικό της πρότυπο.

Να εγκαταλείψει χωρίς δεύτερη σκέψη τις δραστηριότητες εντάσεως εργασίας όπου ακόμη κι αν έχει παράδοση, δεν διαθέτει κανένα πλεονέκτημα έναντι κυρίως των ασιατικών χωρών.

Να επενδύσει με απόλυτη προτεραιότητα σε υποδομές μεταφορών και αποθήκευσης. Στην υψηλή τεχνολογία διαχείρισης και μεταφοράς εμπορευμάτων ενέργειας και πρώτων υλών.

Η Ελλάδα πρέπει να αναπτύξει τα δικά της ανταγωνιστικά δίκτυα σε αυτούς τους τομείς.

Ανάμεσα σε ναυπηγοεπισκευαστικές ζώνες και λιμάνια προτιμούμε λιμάνια.

Ανάμεσα σε αυτοκινητοβιομηχανία και αυτοκινητόδρομο προτιμούμε τον τελευταίο.

Η Ελλάδα σε συνεργασία αλλά και ανταγωνισμό με την Ιταλία κυρίως αλλά και τη Γαλλία έχουν το απόλυτο πλεονέκτημα στην παραγωγή μυθοπλασίας, δηλαδή πρακτικού νοήματος επιβίωσης, ατομικού προορισμού, αίγλης και ονείρου για τον μη Δυτικό κόσμο, για τον γεωμετρικά αυξανόμενο τουρισμό ασιατών επισκεπτών.

Για παράδειγμα οι αρχαιολογικοί χώροι είναι η μνήμη μας αλλά και βιομηχανία νοήματος. Θέλουν συντήρηση, έκθεση, προβολή. Εξειδικευμένο προσωπικό, τεχνολογίες ασφάλειας, αισθητικής ανάδειξης, τεχνικές και πολυμέσα αφήγησης.

Ζητούν επιπλέον συνείδηση της ιερότητας που γεννά η παγκοσμιότητα του χώρου.

Η Ακρόπολη δεν είναι μπαλκόνι για να κρεμάει ο καθένας την μπουγάδα των συνθημάτων του.

Είναι εύκολο να συνεχίσει η παράθεση. Στη διοίκηση, την οικονομία, τους θεσμούς, το κοινωνικό και το κράτος δικαίου.

Είναι όμως πιο απαραίτητο να ειπωθεί με δυο λόγια...

Να πάμε μπροστά, να γυρίσουμε πίσω, από την κατανάλωση στην παραγωγή.

Να βρούμε εμείς τον προορισμό, να περιγράψουμε τον ρόλο, να κατακτήσουμε τη θέση μας στον κόσμο. Να δώσουμε ταυτότητα και ζωή στις πόλεις μας. Μέλλον στα εξωαστικά κέντρα.

Απασχόληση, παραγωγή και παιδεία αντί για κατανάλωση, συσσώρευση και επίδειξη.

Να οργανώσουμε τις επιστήμες, την παιδεία μας στη βάση αυτή. Την παραγωγή τεχνογνωσίας και τεχνολογίας για βέλτιστη διαχείριση πόρων, για διακίνηση αγαθών. Μακάρι και τη διακίνηση ιδεών.

Ο 5ος χρυσός αιώνας της Αθήνας δεν ήταν τίποτε περισσότερο από αυτό το τρίπτυχο.

Για να διεκδικήσει αυτή τη θέση η Ελλάδα δεν μπορεί να κλείσει, δεν γίνεται να συμπεριφέρεται σαν έθνος ανάδελφο, να αντιδρά φοβικά σαν μόνιμα πολιορκούμενη.

Η Ελλάδα πρέπει να γίνει πύλη επικοινωνίας όχι φράκτης αποτροπής των μετακινήσεων.

Χώρα της φιλοξενίας στις μεταναστευτικές ροές, της ανεκτικότητας στις πολιτισμικές διακινήσεις. Ευέλικτη, με τη σιγουριά της αυτοπεποίθησης που χαρίζει ένα μοναδικό ιστορικό παρελθόν, άνετη στην πολυκοσμία και τον θόρυβο της αποβάθρας, της πλατφόρμας, της στάσης. Άνετη γιατί οι αποσκευές της δεν βαραίνουν, δεν χάνονται. Η Ελλάδα έχει στις παρακαταθήκες της τη γνώση και τις ικανότητες να γίνεται κέντρο, να οσμώνει, να επινοεί δημοκρατία. Έχει τη γλώσσα της.

Θέλει το ευρώ, το κοινό νόμισμα του εμπορίου, όχι τη δραχμή της απομόνωσης.

Θέλει ασφάλεια, αμοιβαίο σεβασμό με τους γείτονες, χρειάζεται εσωτερική πολιτική σταθερότητα.

Χρειάζεται θεσμούς δικαίου και δικαιοσύνη αποτελεσματική, ικανή να αντιμετωπίσει ευρηματικά το πρωτότυπο χωρίς ηθικές εκπτώσεις, ταξικές διακρίσεις, στενοκεφαλιές κι αναχρονισμούς.

Οι συνέπειες, επαγωγικά, αυτής της κεντρικής επιλογής μπορούν να αρθρώνονται στην αρχιτεκτονική του λεγόμενου σχεδίου ανασυγκρότησης.

Από τους θεσμούς στο πολιτικό-κομματικό σύστημα έως την ενθάρρυνση και θεσμική ανάδειξη των δικτύων πολιτών, της αφανούς διακυβέρνησης των σπουδαίων μικρών και καθημερινών δράσεων.

Οι θεσμοί χρειάζεται να ενσωματώσουν οργανικά, όχι απλά να περιγράψουν οργανωτικά, να μετακινήσουν δηλαδή τον λογικό τους πυρήνα στην ψηφιακή και δικτυακή εποχή... Με πολλές ρυθμιστικές και ελάχιστες εποπτικές μονάδες διοίκησης που διευκολύνουν δεν περιορίζουν, ρυθμίζουν δεν οργανώνουν, αναδεικνύουν δεν καθοδηγούν την τοπική παραγωγή οικονομικής και κοινωνικής δράσης.

Ο ενεργός πολίτης και ο εθελοντής έχουν γίνει κλισέ βαρύγδουπα, κενά και κομφορμιστικά στο επίσημο λεξιλόγιο.

Τα άτομα σήμερα αποφασίζουν να δράσουν στον προσωπικά προσλήψιμο κόσμο τους, για να τον ομορφύνουν, να μοιραστούν, να βελτιώσουν συνθήκες ασφάλειας, λειτουργικότητας, με δυο λόγια για να ζουν καλύτερα κάθε μέρα.

Εκεί στις άκρες των δικτύων, στις δράσεις των μικρών κοινοτήτων, υπάρχει όπως και στη ζωή, η νεότητα του δαρβινισμού, ο ριζοσπαστισμός της επιβίωσης. Εκεί σκέφτονται «έξω από το κουτί», εκεί παράγεται η κοινωνική καινοτομία. Κι ότι μοιάζει ν’ αξίζει, διαχέεται με επιδημική ταχύτητα.

Γιατί η παγκοσμιοποίηση δεν έχει επέλθει μόνο στις αγορές και στην κίνηση κεφαλαίων. Η εξίσου ουσιώδης παγκοσμιοποίηση είναι στον ιστό και στο κινητό, είναι ατομική και παντοδύναμη. Αυτή η σμίκρυνση του παγκόσμιου, η άμεσα εξατομικευμένη πρόσληψη του οικουμενικού μικραίνει τις συλλογικότητες και δίνει την επιλογή του υποκειμένου στο άτομο, διευρύνει τις σφαίρες ύπαρξης. Αλλάζει τη συνείδηση.

Αυτό τον πλούτο ανθρώπινου δυναμικού, βιωμάτων και παραδειγμάτων, τον χρειαζόμαστε, τον απαιτούμε, οφείλουμε να τον αναδείξουμε.

Αυτή την τέχνη ανάδειξης να καλλιεργήσουν οι θεσμοί, να επωάσει η παιδεία, να δικτυώσουν και να αφηγηθούν τα σημερινά άστοχα, στείρα, φοβικά Μέσα.

Η κεντροαριστερά δεν είναι μόνο το σχέδιό της. Είναι η δυνατότητα να ονειρευόμαστε ένα μέλλον θετικά και βάσιμα. Όχι μισώντας, δημιουργώντας. Όχι εξωραΐζοντας κομπλεξικά κάποιο παρελθόν. Αλλά κερδίζοντας βήμα-βήμα ένα στέρεο δικαίωμα στο μέλλον. Συνειδητά περήφανοι για το ποιοι είμαστε. Αποφασισμένοι από τη δύναμη, τη συγκίνηση των αξιών που κάνουν τη μοίρα κοινή, δίνουν στην αλληλεγγύη νόημα και στη δικαιοσύνη προορισμό.

Η ανάδειξη της κεντροαριστεράς περνά από την επανάκτηση του ηθικού πλεονεκτήματος. Τη βασική της ταυτότητα δηλαδή τη δυνατότητα να ανασυντάξει τα νοήματα. Τη λαϊκότητα έναντι του λαϊκισμού, τον πατριωτισμό απέναντι στον εθνικισμό, τον σεβασμό της ιδιωτικής ζωής, τη σεμνότητα της στάσης του μέτρου, την αποδοχή των προτιμήσεων έναντι της ηθικολάγνας συντήρησης, της ανεύθυνης μαγκιάς, της ασύστολης επίδειξης.

Η Ελλάδα έχει ευκαιρίες. Να τις αναδείξουμε σε προϋποθέσεις. Να τις μετατρέψουμε σε προτεραιότητες. Να τις σχεδιάσουμε σε λειτουργίες. Να τις οργανώσουμε σε δράσεις. Να τις εφαρμόσουμε με επιμονή και προσήλωση.

Μπορούν αυτά να αποτελέσουν ένα εθνικό νήμα στην πρόταση της κεντροαριστεράς;

Τότε η έκκληση-πρόσκληση των 58 θα έχει κάνει τη δουλειά της.

Καμιά ανάγκη για περαιτέρω ξεκαθάρισμα παρελθόντος ή ηγετικών πεπραγμένων τέως νυν και πρώην.

Και κάτι διλήμματα της απόγνωσης, μνημόνιο-αντιμνημόνιο ή ευρώ – δραχμή, θα διαλυθούν αέρας, γιατί μας καθηλώνουν, δεν προσφέρουν πια τίποτα.