Ένα ήταν το κόμμα

Του Ηλία Κανέλλη, από τα ΝΕΑ.

Η έναρξη της δεκαετίας του 1980 ήταν εποχή θριάμβου για το ΚΚΕ. Η συσπείρωση του εκλογικού σώματος που εξασφάλιζε το ΠΑΣΟΚ, ενόψει της επερχόμενης εξουσίας, οδηγούσε στη σύνθλιψη του ανανεωτικού ΚΚΕ εσωτερικού. Προϊόν της διάσπασης του ενιαίου ΚΚΕ, το 1968, μεσούσης της χούντας, το «Εσωτερικό» είχε εισαγάγει στην ελληνική κοινωνία τις ιδέες του ευρωπαϊκού σοσιαλισμού και, κουτσά στραβά, της εσωκομματικής δημοκρατίας. Στον αντίποδα, το ΚΚΕ είχε οχυρωθεί στον περίφημο δημοκρατικό συγκεντρωτισμό (ο εστί μεθερμηνευόμενον: «μία η ντουντούκα, τέσσερις εμείς», σύμφωνα με το γνωστό περιστατικό όπου τα πλήθη επαναλάμβαναν ρυθμικά ό,τι κι αν έλεγε ο καθοδηγητής στην πορεία, ακόμα και τις οδηγίες προς τους διαδηλωτές). Και βεβαίως είχε οχυρωθεί στην ισχύ του, την οποία υπαγόρευε το σύνθημα: «Ενα είνʼ το κόμμα - Ενα είνʼ το ΚΚΕ, δύο κάπα κι ένα ε».
Η αλήθεια είναι ότι το ΚΚΕ κρατούσε τα «εικονίσματα» - τα σύμβολα, τα χρώματα, τα συνθήματα, τον Λένιν και (κάπως συνεσταλμένα, έως το τελευταίο συνέδριο) τον Στάλιν. Μπορούσε να επικαλείται το «μαρτυρολόγιο» των χιλιάδων ιδεολόγων που ακολούθησαν το χειραφετητικό όραμά του, τις διώξεις της μετεμφυλιακής περιόδου, ακόμη και τον ανακλαστικό αυταρχισμό του κράτους των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης. Και είχε τους μηχανισμούς, οργανώσεις μπετόν και την πανίσχυρη ΚΝΕ (με παιδιά που, όπως στιχουργούσε ο Ρίτσος, «είπαν στη ζωή το μέγα ναι»), ώστε να αισθάνεται ηγεμονικά στον χώρο της Αριστεράς. Στόχος της ηγεσίας του ΚΚΕ ήταν πάντα, οχυρωμένο στο σταθερό ποσοστό του μικρού πλην αυτάρκους κόμματος, να περιθωριοποιήσει, να μετατρέψει το «Εσωτερικό» σε γκρουπούσκουλο. Σε μεγάλο βαθμό, το κατάφερε. Στον ενιαίο Συνασπισμό του 1989, το ΚΚΕ συνεργάστηκε με την Ελληνική Αριστερά, την ΕΑΡ, τη μετεξέλιξη της ανανεωτικής κομμουνιστικής Αριστεράς (της μετεξέλιξης του αναθεωρητισμού, σύμφωνα με την ιδιόλεκτο της εποχής). Θα έλεγε κανείς ότι η πολιτική κέρδισε τους μηχανισμούς - αλλά μετά τον θάνατο του Χαρίλαου Φλωράκη, η Αλέκα Παπαρήγα επανέκαμψε στη σιγουριά του κλειστού πλην ελεγχόμενου οργανωτικού, κομματικού και επιχειρηματικού μορφώματος (τρία σε ένα) - απʼ όπου διαγράφονταν κατά το δοκούν όποιοι τολμούσαν να αμφισβητήσουν τη γραμμή.

Αλλά η πολιτική δεν συμβιβάζεται με την ακινησία. Και ο 21ος αιώνας, η παγκοσμιοποίηση, τα νέα κινήματα έκαναν ελκυστικότερη στους νέους μια νέα Αριστερά που ταξίδευε, διαδήλωνε, ερωτευόταν, συγκρουόταν, μια Αριστερά πιο νεανική και πιο χαλαρή, γέννημα-θρέμμα (παρά τους δικούς της μανιχαϊσμούς) μιας εποχής πολύ πιο σύνθετης από αυτή που έχει φιλοτεχνήσει το ΚΚΕ.
Το οποίο την πάτησε. Κατοχύρωσε το μονοπώλιο ώσπου να διαπιστώσει ότι δεν αρκεί να έχεις τα εικονίσματα και την περιουσία του παρελθόντος, ούτε τους πιστούς μηχανισμούς. Χρειάζεται να ζεις και στην εποχή σου. Για να το πούμε σε ενός είδους ιερατική διάλεκτο, τι χρείαν έχομεν του ενός και μοναδικού κόμματος όταν ξεμένει από ψηφοφόρους;