Από την καταναλωτική ευδαιμονία στη νέα πραγματικότητα της ευτοπίας.

Τα τελευταία χρόνια ο δυτικός κόσμος βιώνει μια πρωτόγνωρη κρίση. Η παγκοσμιοποίηση της αγοράς, σε συνδυασμό με τη σταδιακή διάλυση του "κράτους πρόνοιας" επιφέρουν ραγδαίες ανακατατάξεις σε ολόκληρο τον αναπτυγμένο και αναπτυσσόμενο κόσμο. Η μεταβίβαση όλο και περισσότερης πολιτικής εξουσίας σε υπερεθνικούς σχηματισμούς η συγκρότηση επιχειρηματικών συμμαχιών σε πλανητικό πλέον επίπεδο, ο μετασχηματισμός της εργασιακής διαδικασίας μέσω αναδιάρθρωσης της παραγωγής αλλά και των νέων τεχνολογιών που τη συνεπάγει, καθώς και η εντεινόμενη υποβάθμιση του περιβάλλοντος, συνθέτουν όλο το φάσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας, που έχει ως βασική και κυρίαρχη λογική ότι τα πάντα είναι εφήμερα και αναλώσιμα, τα αγαθά, οι άνθρωποι, οι ηγέτες, οι ιδέες, οι αξίες. Χάριν της καταναλωτικής ευδαιμονίας μεταμορφωνόμαστε διαρκώς σε θύματα των ευτελών τεχνολογικο-καταναλωτικών ουτοπιών που προσφέρει απλόχερα η παγκόσμια ιδεολογική αγορά. Τα αυθεντικά ανθρωπιστικά ιδεώδη αντικαθίστανται, από την ψηφιακή ουτοπία του διαπλανητικού δικτυακού ατομισμού, που υποκαθιστά την άμεση κοινωνική επαφή. Η κατανάλωση μετατρέπεται σε μείζονα θρησκεία, ενώ η άμεση και εύκολη ικανοποίηση σε βασικό ζητούμενο της σύγχρονης καπιταλιστικής "κουλτούρας".

Στη χώρα μας η κρίση αυτή έχει πάρει εκρηκτικές διαστάσεις και επιτείνεται επιπλέον με τις συνεχείς αποκαλύψεις για το μαύρο χρήμα που διακινείται από την πολιτική, οικονομική και δημοσιογραφική ελίτ. Η απληστία, η πολυτελής διαβίωση, ο άκρατος καταναλωτισμός, η υπερσυσσώρευση δύναμης, πλούτου και πάγιων περιουσιακών στοιχείων έχουν ανακηρυχθεί στα νέα εθνικά ιδεώδη τόσο της άρχουσας όσο και της μεσαίας επικουρικής δημοσιοϋπαλληλικής τάξης. Σήμερα όμως, γινόμαστε αντικείμενα και υποκείμενα μαζί μιας βίαιης αναπροσαρμογής της κυρίαρχης πραγματικότητας, καθώς η κοινωνία μας μοιάζει κουρασμένη, εξασθενημένη, προδομένη από τις κοινωνικές, ιδεολογικές, οικονομικές και ιστορικές ουτοπίες, στις οποίες πίστεψε. Τα είδωλα που μας εξυπηρέτησαν μέχρι σήμερα αποσυντίθενται με ιλιγγιώδη ταχύτητα, ενώ οι θεσμοί, που φαίνονταν ανθεκτικοί στο χρόνο, απειλούνται με πλήρη αποσύνθεση και καταστροφή.

Αυτή η βαθιά απογοήτευση σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να μας οδηγήσει στο να εγκαταλείψουμε τη συνεχή αναζήτηση των αξιών και των στόχων που στοχεύουν στην ευτυχισμένη και ευδαίμονα ζωή. Αντίθετα, πρέπει να αναγνωρίσουμε τα λάθη του παρελθόντος και να διδαχθούμε από αυτά και να διαμορφώσουμε μια νέα κοσμοαντίληψη προσαρμοσμένη στον σημερινό άνθρωπο. Ίσως οι ανασυγκροτήσεις του παρελθόντος άγγιξαν μόνο την επιφάνεια των πραγμάτων και ίσως ήταν πολύ στενές και ρηχές για να καλύψουν το εύρος των ανθρωπίνων αναγκών. Η κατανόηση του ανθρώπινου ψυχισμού, που οι μεγάλες φιλοσοφικές θεωρήσεις και η ανθρωπιστική ψυχολογία μας παρέχουν μπορούν να αποτελέσουν σήμερα τα θεμέλια και την κατευθυντήρια πορεία για την ίδρυση μιας ευτοπικής κοινωνίας. Η ενηλικιωμένη ανθρωπότητα βρίσκεται σήμερα σε μια κρίσιμη ιστορική καμπή και πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στις αλυσίδες ενός "αναπόφευκτου" εξορθολογισμού ή μιας σύγχρονης ευτοπικής αναγέννησης Μπορούμε να αφεθούμε παθητικά στη ροή των σεναρίων, που κάποιοι άλλοι γράφουν πριν από μας, για μας ή να μεταμορφωθούμε σε δημιουργικούς και αποφασιστικούς παράγοντες των εξελίξεων. Μέσα σε κάθε άνθρωπο κρύβεται μια τεράστια δύναμη. Στο χέρι μας είναι να την ξυπνήσουμε και να την διοχετεύσουμε σε αγαθούς και ειρηνικούς στόχους. Μέχρι σήμερα η εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο βασίστηκε στην ασυνειδησία, την άγνοια, τον φόβο, την απληστία, τον αποπροσανατολισμό, τη μισαλλοδοξία , και τη δεισιδαιμονία. Ένα καινούριο δίκτυο σχέσεων και θεσμών και μια αλλαγή των ψυχικών και πνευματικών χαρακτηριστικών των ανθρώπων, που θα στηρίζεται στη συνειδητότητα, στη γνώση, στη μη βία, στην ανεκτικότητα, στα ανθρώπινα δικαιώματα και στην ισόρροπη φυσική παρουσία του ανθρώπου στον πλανήτη μπορούν να συγκροτήσουν τη νέα πραγματικότητα της "Ευτοπίας" (δηλαδή του καλού κόσμου). Το πρώτο βήμα για την ανασυγκρότηση αυτή είναι να ανακαινίσουμε τον εσωτερικό μας κόσμο και να βάλουμε καινούργια θεμέλια στη γνώση και τις προβολές μας. Υπό αυτήν την έννοια, η Ευτοπία δεν είναι η κλασική ονειροφανταστική ουτοπία των λογοτεχνών ή η θρησκευτική υπερβατικότητα των ιερατείων, αλλά μια ρεαλιστική πορεία προς τον καλό τόπο του εφικτού, εδώ και τώρα. Σημαίνει να μην υποτασσόμαστε στα πράγματα έτσι όπως μερικοί έχουν συμφέρον να είναι και να παλεύουμε για να γίνουν έτσι όπως θα έπρεπε και θα μπορούσε να είναι, για το γενικό καλό. Να γνωρίζουμε ότι η πρόοδος δεν είναι ταυτόσημη με την τεχνολογική ανάπτυξη και ότι το ανθρωπιστικό πρότυπο της ψυχικής υγείας δεν είναι ο μέσος νευρωτικά προσαρμοσμένος άνθρωπος, αλλά ο ολοκληρωμένος, αυτοπραγματωμένος ή εξατομικευμένος άνθρωπος, αυτός δηλαδή, που έχει ενεργοποιήσει και αναπτύξει όλες τις ικανότητές του σε μέγιστο βαθμό, έχει κατανοήσει και αποδεχτεί τον εαυτό του.

Ευτοπία σημαίνει να διατηρείς την ιστορική μνήμη, αλλά να μην προσκολλάσαι στις δάφνες ή στα λάθη του παρελθόντος, αποκλείοντας αβασάνιστα μια ορθότερη πορεία. Η Ευτοπία διατρανώνει το νόημα της ζωής και επιστρέφει στον υποτιμημένο άνθρωπο την χαμένη του αξιοπρέπεια και αυτοπεποίθηση.

Ευτοπία σημαίνει ότι δεν περιμένουμε να αλλάξει ο άλλος, η κοινωνία ή το σύστημα για να πράξουμε εμείς το σωστό, δεν επιζητούμε αναγνώριση για αυτή μας την συμπεριφορά, αφού αυτή η ίδια αποτελεί και την ανταμοιβή μας. Η επιτέλεση του καθήκοντος δεν είναι μόνο αποστολή , αλλά και τρόπος ζωής, που χαρίζει ειρηνική συνείδηση και πλούσια συναισθήματα υψηλής ενέργειας.

Σε κοινωνικό επίπεδο τα παλιά και ξεπερασμένα πρότυπα είναι δεδομένο πως εμποδίζουν τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής και απομακρύνουν το ιδανικό της Ευτοπίας. Τα οργανωμένα συμφέροντα συνήθως αγνοούν τις νέες αναθεωρητικές ευκαιρίες, όταν δεν τις καταγγέλουν ως λαθεμένες, επικίνδυνες ή αιρετικές. Αισθάνονται σίγουροι ότι οι χάρτες τους είναι πλήρεις και ότι η κοσμοθεωρία όλων τους, δεξιόστροφων και αριστερόστροφων είναι σωστή και μάλιστα ιερή! Με τη συστηματική εθελότυφλη άρνηση να δεχθούμε τα νέα στοιχεία, αποφεύγουμε προσωρινά την ταλαιπωρία της ανασυγκρότησης, αλλά ταυτόχρονα χάνουμε μοναδικές ευκαιρίες για μεγαλύτερη ωρίμανση. Είναι καιρός να φέρουμε σε επαφή τα Ευτοπικά αρχέτυπα με τον καθημερινό μας κόσμο. Αν δεν επινοήσουμε ένα καινούργιο σχέδιο για τις ζωές μας η προοπτική για τον πολιτισμό μας είναι ζοφερή. Είναι καιρός να ορθώσουμε ένα νέο προσωπικό πολιτισμικό ανάστημα που θα εναντιώνεται στην κακογουστιά, στον ιδιωτικό οραματισμό, στην αγοραία συμπεριφορά, στις στερεότυπες ιδεοληψίες και τη γενικευμένη δυστοπία, που σήμερα κυριαρχούν στη χώρα μας, ώστε να συνδιαμορφώσουμε μέσω μιας δημιουργικής ανάμειξης των ιδεών μας και κυρίως των πρακτικών μας, ένα μαζικό κίνημα ευτοπίας, όπου ο πολιτισμός θα είναι στην υπηρεσία του ανθρώπου και όχι ο άνθρωπος σκλάβος αφηρημένων οικονομικών μεγεθών και των άψυχων ιδεολογικών κατασκευασμάτων.

Ελπήνωρ